Με μια λέξη "Υποσχέσεις", δεν θέλουμε. Μαζεύουμε Χρήματα και Φτιάχνουμε.

Από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου και σχεδόν για τέσσερις δεκαετίες, το σύστημα λειτούργησε ικανοποιητικά, για τους πολίτες της Δύσης. Ανάπτυξη, κοινωνικό κράτος, καταναλωτισμός, όλα έδειχναν ότι είχαν μπει σε έναν σίγουρο δρόμο. Και ξαφνικά, από τη δεκαετία του ’80 και μετά, ο καπιταλισμός άρχισε να συμπεριφέρεται λες και του είχαν βάλει νέφτι στον κώλο. Ας σημειώσουμε τέσσερις διαδοχικές «καινοτομίες»:

1. Η εφεύρεση των «τίτλων». Με απλά λόγια, τα στεγαστικά δάνεια, οι κάρτες, τα προσδοκόμενα έσοδα από κάθε είδους τραπεζική πράξη γενικά, γίνονται εμπορεύσιμο προϊόν. Τα αγοράζεις, τα πουλάς, τζιράρεις, πολλαπλασιάζεις τα κέρδη (δηλαδή, αέρα κοπανιστό). Είναι ακριβώς σαν το σαλάμι, που ποτέ δεν ξέρεις τι παλιάλογο έχει μέσα, αλλά στην αγορά το λένε «δομημένο ομόλογο». Κέρδη για τις τράπεζες και τα golden boys – απεριόριστα. Ζημίες για τους τελικούς επενδυτές (όταν αυτά τα σαλάμια σκάνε στα χέρια τους) ανυπολόγιστες. Κάποιο όφελος για την κοινωνία – όπως λέμε στη Θεσσαλονίκη – τώρα πλάκα με κάνεις;

2. Η εφεύρεση του CDS. Το οποίο, ασφάλιστρο έναντι του κινδύνου μη αποπληρωμής ενός δανείου. Εφεύρεση του 1997. Δεν έχει καμία σχέση με το ίδιο το δάνειο. Ο άσχετος τρίτος τζογάρει (περί καθαρού τζόγου πρόκειται) στην πιθανότητα να σπάσει κάποιος ιδιώτης ή κάποιο κράτος τα μούτρα του και να μην μπορεί να αποπληρώσει το δάνειό του. Τότε, ο άσχετος τρίτος, κερδίζει. Για τι κεφάλαια μιλάμε; Για πάνω από 60 τρις δολάρια. Που σημαίνει ότι δεν πρόκειται για αθώο παιγνίδι, αλλά για τρομερή παγίδα που δημιουργεί συνεχώς αυτοεκπληρούμενες προφητείες χρεοκοπίας. Αν αυτό σας θυμίζει το πάθημα της Ελλάδας και τα υπό εξέλιξη χουνέρια της Ιταλίας, της Ισπανίας κλπ δεν είναι καθόλου τυχαίο.

3. Η κατάργηση του διαχωρισμού εμπορικών και επενδυτικών τραπεζών. Σοβαρό; Σοβαρότατο, γιατί οι αποταμιεύσεις και τα κεφάλαια γενικά των καταθετών μπαίνουν ξαφνικά στο τζόγο. Φρέσκο φρούτο κι αυτό, προέκυψε το 1999, επί Κλίντον. Τι σημαίνει πρακτικά; Τεράστια διαθέσιμα κεφάλαια για τζόγο, σε καθεστώς μηδενικού ελέγχου. Τα αποτελέσματα (σε Αμερική και Ευρώπη) μιλάνε μόνα τους: τεράστια κέρδη για τους λύκους, τεράστιες χασούρες για τους αποταμιευτές. Το παράδειγμα της Ισλανδίας, όπου χρεοκόπησαν οι και οι τρεις τράπεζές της παρασύροντας τους ψαράδες Ισλανδούς στη δίνη της καταστροφής, είναι χαρακτηριστικό.

4. Μηδενική παρέμβαση των κρατικών θεσμών στις αγορές. Να το πούμε απλά: οι τράπεζες θέλουν να πουλήσουν στεγαστικά, πιστωτικές κάρτες κλπ, άρα προσφέρουν χαμηλά επιτόκια + δίνουν δάνεια επισφαλή. Έτσι δημιουργείται φούσκα στις τιμές. Κι όταν η φούσκα σκάει, οι δανειολήπτες μένουν με δάνειο πολλαπλάσιο της (νέας) αξίας του ακινήτου τους – το οποίο, φυσικά, δεν μπορούν να αποπληρώσουν. Νο πρόμπλεμ: οι τράπεζες κάνουν κατασχέσεις. Είναι πολλαπλά κερδισμένες, αφού έχουν και τη δυνατότητα του CDS (βλ. σημείο 2), άρα οι ίδιες δεν κινδυνεύουν.

Μόνο που το σύστημα αυτό, το καουμπόικο, δεν τσουλάει απρόσκοπτα. Είναι δεδομένο ότι αργά ή γρήγορα θα βρει τοίχο ή γκρεμό. ΗΠΑ, Ισλανδία, χώρες της ΕΕ το έχουν ήδη πάθει. Ακόμα και κολοσσοί, όπως η Λήμαν Μπρόδερς, την πάτησαν. Βαρκούλες μου, που πάτε;

*

Τα παραπάνω δε σημαίνουν ότι πρέπει να επιστρέψουμε υποχρεωτικά στα 1970. Είναι σαφές όμως ότι έτσι όπως πάμε, δεν θα πάμε μακριά – τουλάχιστον η μεγάλη πλειοψηφία των κοινωνιών και η πλειοψηφία των κρατών. Οι κοινωνίες δεν μπορούν να συνεχίσουν να αυτοπυροβολούνται. Η πολιτική, δηλαδή η βούληση των πολιτών, πρέπει να επιστρέψει επειγόντως και να ξαναπάρει από την αγορά το κουμάντο. Αν μας ενδιαφέρει να έχουμε και στο μέλλον κοινωνικό κράτος και σχετική ασφάλεια για τους πολίτες. Τόσο απλά.

Αναδημοσιευση Από FaceBook Panos Zervas